آوانویسی درموسیقی قدیم ایران(نت)

آوانویسی د رموسیقی قد یم ایران بوسیله حروف ابجد نوشته می شد ه است. که هر حرف آن نماینده یک پرده ازدستان ساز بوده است.

از« ا» تا « ی » و نت های (نغمات) بعد از آن با ترکیب  دوحرف ابجد از«  یا » تا « یح » مانند:

ا  ب  ج  د  ه  و  ز  ح  ط  ی  یا  یب  یح  ید  یه  یو  یز  یح

هیجده نغمه فوق شامل تمام نغمات یک دور ذی الکلّ (اکتاو،هنگام) است.

نغمات کامل یک اکتاو موسیقی اروپایی شامل دوازده نیم پر ده مساوی است که هفت نغمه آنرا پر ده های:

Si  la  sol  fa  mi  re  do   نامیده اند وبقیه میان پرده ها را بوسیله علامت های دیز(#) ویا بمل(b) مانند: si بمل(si b)   ویا   mi بمل (mi b)   نام گذاری می کنند.

درحالی که درموسیقی ایرانی  علاوه بر فواصل  پرده  و نیم پر ده  ، پرده هایی حدود سه ربع پر ده(همان  که به عاد ت معمول به آن ربع پرد ه می گویند) نیز وجود د ارد که امروز آنهارا بوسیله علامات کُر ُن(  ) وسُر ی (  )  نام گذ اری می کنند  مانند:

Reکُرُن  (re   ) ویا mi کُرُن (mi  ) ، که در نتیجه تعداد نغمات موسیقی ایرانی دریک اکتاو شامل 24 ربع پر ده است. امّا از آنجا که نسبت های فواصل موسیقی ایران از تقسیمات  نیم پر د ه  و ربع پر د ه مساوی برخوردار نیست ، د رنتیجه تقسیم یک پرد ه شامل سه فاصله است:

یک نیم پرده  کوچک که درقد یم به آن بُعدِ بَقیه (ب) می گفتند. ویک نیم پرده بزرگ  ، که آن قابل تقسیم به د و جزء کوچکتر بوده است و پرد ه آن را بُعد  مُجَنَّب (ج) می گفتند که امروز این فاصله را بوسیله علامت کُرُن( )تعیین می نمایند  .  با این روش تقسیم است که نغمات کامل یک اکتاو موسیقی ایرانی از قد یم تا امروز شامل هفد ه نغمه است.

ب  ج  د  ه  و  ز  ح  ط  ی  یا  یب  یج  ید  یه  یو  یز  یح

بد یهی است که برای اجرای هر مقام ، یا دستگاه تمام نغمات بکار گرفته نمی شوند، بلکه گروهی از آنها به مناسبت مایه مخصوص (مُد) مورد نظر انتخاب می شوند.(مفهوم دستگاه هم همین است)

منبع: کتاب هفت د ستگاه موسیقی ایران –استاد مجید کیانی